रामायण महाकाव्य

रामायण ही एक प्राचीन भारतीय महाकाव्य आहे जे मुख्यतः भागवतधर्मीय चिंतन, नैतिकता आणि धार्मिक मार्गदर्शनासाठी महत्वाची आहे. रामायण म्हणजे भगवान श्रीरामाच्या जीवनाची कथा, ज्यामध्ये त्याचे आयुष्यातल्या घटना आणि त्यांचे परिवार, मित्र, शिष्य, शत्रू इत्यादी सर्व संबंधीत अणुवाद आहे.रामायण म्हणजे श्रीरामचरितमानस, आणि ती आदिकाव्य म्हणूनही ओळखली जातात. ती संपूर्ण एकट्या सरणीतील कविता आहे ज्याच्या रचनेचे मुख्य स्त्रोत भगवान गोस्वामी तुलसीदास यांचे म्हणणे आहे. रामायणाची रचना संस्कृत भाषेतील वाल्मीकी मुनी यांनी केली होती.रामायणाची कथा मुख्यतः प्राचीन भारतीय संस्कृतीला आणि भारतीय धर्माला संबंधित आहे. ही कथा श्रीरामाची आणि त्याच्या पत्नी सीतेच्या वनवास, त्यांच्या खोट्या राजकारनामुले घडलेला वनवास, सीतेच्या हरण करणे, श्रीरामाच्या वानर सेनेच्या मदतीने लंकेवर आक्रमण कारणे, रावण वध करणे इत्यादींची अवधारणा करते.रामायणाची कथा अधिकांश भारतीय भाषांमध्ये अनुवादित केली गेली आहे आणि त्याच्या प्रमुख अनुवादांमध्ये मराठीतही अनुवाद आहे. मराठीतील प्रमुख रामायण अनुवादांमध्ये बदरीनाथ श्रीनिवास रामचंद्र पणसरकर यांचे अनुवाद प्रसिद्ध आहे.रामायणाच्या कथेतील मुख्य पात्रांमध्ये श्रीराम, सीता, हनुमान, लक्ष्मण, रावण, भरत, शत्रुघ्न इत्यादी प्रमुख आहेत. या कथेमध्ये रामचरितमानसाची संपूर्ण कथा आहे, जे एक जीवन चरीत्र आहे. श्रीराम मनुष्य म्हणून जगले . ती कथा राजकीय व नैतिक मार्गदर्शन करणारे प्राचीन भारतीय धर्मग्रंथ म्हणून मान्यतेत आहे.रामायण मराठीतूनही उपलब्ध आहे. महाराष्ट्रीय मान्यता अनुसार, संत तुकाराम, संत नामदेव, संत ज्ञानेश्वर यांनी लिहिलेली त्यांच्या अभंगांतरे असलेल्या 'रामविजय' म्हणजे मराठीतील एकमेव लोकप्रिय रामायण ग्रंथ आहे. ह्या ग्रंथामध्ये मराठीत रामायण कथा, चरित्रे व दार्शनिक विचार सुंदरपणे प्रस्तुत केले आहेत.

तुकाराम महाराजांच्या 'रामविजय'मध्ये रामायण कथा म्हणजे 'अयोध्येचे राजकुमार', 'खर-दूषणाचे वध' व 'रावणाचे वध' अशी महत्त्वाच्या कथा स्पष्टपणे दिली आहेत. संत नामदेवांच्या 'धर्मांध' ग्रंथामध्ये दिलेली 'रामायण सारांशिक' प्रस्तुती महाराष्ट्रीय लोकांना खूप आवडते. संत ज्ञानेश्वरांनी लिहिलेल्या 'ज्ञानेश्वरी'मध्ये अनेक रामायणीय प्रवृत्ती, दर्शन आणि तत्त्वज्ञान असे मराठीतील एक अद्वितीय ग्रंथ आहे. उपरोक्त मराठी रामायण ग्रंथांच्या अलावा, अनेक लोक रचनाकारांनीही मराठीत रामायणाचे अंश व आवड अनुवादित केलेले आहेत. यातील काही उदाहरणे आहेत: 'रामविजय' - दिनकर जोशी, 'श्रीरामचरितमानस' - संत एकनाथ, 'रामायण' - कृष्णाजी अनंत फडके, 'रामायणी' - रवींद्र जवळेकर, 'श्रीमद् वाल्मीकीरामायण' - मोरोपंत पिंगळे इत्यादी.मराठीतील रामायण ग्रंथांमध्ये रामायण कथेचे अंश, चरित्रे व दार्शनिक विचार मराठी भाषेतून सुंदरपणे स्पष्टपणे प्रस्तुत केले आहेत आणि ह्या ग्रंथांनी मराठीतील सांस्कृतिक, धार्मिक आणि नैतिक अभिवृद्धीमध्ये महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावली आहे.रामायण, भारतीय साहित्याच्या महत्त्वाच्या ग्रंथांपैकी एक आहे आणि मराठीत त्याची अत्यंत महत्त्वाची अनुवादे उपलब्ध आहेत. रामायणाची मराठीतील अनुवाद विविध लोककथा, काव्य, नाटक आणि चित्रपटांमध्ये समाविष्ट आहेत.यथार्थ रामायण, ज्याचा लेखक वाल्मीकी आहेत,हे काव्य मराठीत उपलब्ध आहे. हे काव्य रामायण चरित्रांवर आधारित आहे आणि श्रीरामाच्या जीवनावर, त्याच्या संघर्षावर, त्याच्या रावणाच्या अराजकतेवर आणि त्याच्या वानवासावर तपस्यांवर आधारित आहे. वाल्मीकींच्या महाकाव्याचे मराठीतील अनुवाद "मराठी रामायण" म्हणून ओळखले जाते.मराठीतील रामायणाच्या पात्रांची विविध अनुवादे, चित्रपटांमध्ये प्रदर्शित करण्यात आली आहेत. मराठी सिनेमांमध्ये लोकप्रिय पात्रांमध्ये राम, सीता, हनुमान, लक्ष्मण, रावण, सुग्रीव, विभीषण, कौसल्या, कैकेयी आणि श्रीजानकी यांच्या प्रतिमा समाविष्ट केल्या जातात.मराठीतील रामायणाचे अनुवाद आणि प्रदर्शन भारतीय संस्कृतीच्या महत्त्वाचा अंग आहे ज्यामुळे रामायणाचे पात्र मराठी साहित्यिक विरासतीत सुमारे विकसित झाले आहेत. रामायणाची गोडी आणि शिकवणी रामायण कथांचे प्रमाणित आणि प्रभावी पात्रे मराठी साहित्यात आहेत.